Đôi điều về viêm gan B

Mục này chỉ nhằm giải đáp các thắc mắc về sức khoẻ có tính cách tổng quát. Cho các vấn đề cụ thể, chi tiết, của từng bệnh nhân, xin liên lạc trực tiếp với bác sĩ để được thăm khám trực tiếp. 

Đôi điều về viêm gan B (kỳ 3) 

Hỏi: Chồng sắp cưới của em bị viêm gan B, như vậy em có cần chích ngừa viêm gan B hay không? Chúng em sẽ sống chung với gia đình bên nhà em, như vậy những người trong nhà có cần chích ngừa hay không? Có cách nào để chữa trị bệnh viêm gan B cho chồng em hay không? Phải chích thuốc hay uống thuốc? Hết bao lâu? Có tốn nhiều tiền lắm không? Nếu không chữa thì có nguy hiểm lắm không? (VL) 

Tôi đã chích viêm gan B mũi đầu tiên, sau đó đi xa nên quên không kịp chích hai mũi sau, bây giờ đã bảy tháng rồi, có cần chích lại từ đầu hay không hay chỉ tiếp tục chích hai mũi còn lại? (Tâm) 

Tôi đã có chích ngừa viêm gan B lâu lắm rồi, nhưng sao thử máu bác sĩ nói là không có miễn dịch, vậy phải làm sao? Tỉ lệ hiệu quả của thuốc ngừa có cao không? Chích ngừa một lần là đủ cho suốt đời hay cần phải lập lại nhiều lần? Nếu như vậy thì bao lâu phải chích một lần? Làm sao để biết chắc là chích ngừa có hiệu quả? (Cung) 

Tôi có người thân đã bị viêm gan B mà không biết, lại đi chích ngừa. Như vậy có nguy hiểm gì hay không? (Bui) 

Nghe nói bị viêm gan B thì trước sau gì cũng bị ung thư gan, có đúng không? Nếu chữa bệnh thì có còn bị ung thư hay không? Khi đã bị rồi, ngoài việc đi bác sĩ, có cần phải tránh ăn thức ăn gì, cần phải làm gì khác để bệnh ít trở nặng hay không? (ông Ba) 

Tôi có ăn nằm với một người bạn mới rồi mới biết người đó đã bị viêm gan B, phải làm sao? (T) 

Đáp: 

Nên làm gì khi vừa mới bị lây 

Nếu vừa mới (có thể) bị lây, hoặc qua quan hệ tình dục, hoặc bị kim đâm từ người đang bị viêm gan B, nên đến bác sĩ càng sớm càng tốt vì cần chích thuốc ngừa trong vòng 48 tiếng đồng hồ, trễ nhất là trong vòng một tuần. 

Trong trường hợp này, người bị lây sẽ cần phải được chích kháng thể viêm gan B (HBIg) và thuốc ngừa viêm gan B tại hai nơi khác nhau của cơ thể trong vòng 48 tiếng, trễ lắm là một tuần. Sau một tháng sẽ cần phải chích kháng thể và thuốc ngừa lần thứ hai, và đến tháng thứ sáu cần mũi ngừa thứ ba. 

Nếu có bầu mà đang bị viêm gan B, cần phải báo cho bác sĩ biết (dù rằng thường thì khi có bầu, các bác sĩ vẫn cho thử xem có bị viêm gan B hay không). Vì những em bé sinh từ bà mẹ bị viêm gan B (HBsAg dương tính) cần phải được chích thuốc ngừa và kháng thể trong vòng 12 tiếng đồng hồ từ lúc sanh. Điều này rất quan trọng, vì tỉ lệ bị viêm gan B mạn tính (chronic) lên đến 90 phần trăm nếu bị lây lúc mới sinh, trong khi tỉ lệ này khi bị lây lúc đã lớn chỉ từ hai đến năm phần trăm. 

Các biến chứng và dự hậu của viêm gan B 

Khi mới bị nhiễm, ta có thể sẽ ở trong giai đoạn cấp tính. Thường thì giai đoạn này không nguy hiểm, có các triệu chứng như cảm và sẽ tự hết, sau đó một số sẽ chuyển qua giai đoạn mạn tính (chronic-còn gọi là kinh niên), tỉ lệ chuyển qua mạn tính phụ thuộc rất nhiều vào tuổi tác lúc bị nhiễm. Tỉ lệ này là 90 phần trăm ở trẻ sơ sinh, 20 đến 50 phần trăm ở trẻ từ 1 đến 5 tuổi, và dưới 5 phần trăm ở người lớn. 

Các biến chứng chính thường xảy ra ở các trường hợp mạn tính, là xơ gan và ung thư gan. Bệnh nhân có thể bị xơ gan trước rồi có thể (hay không) chuyển sang ung thư gan, hoặc có thể bị ung thư gan mà không qua giai đoạn bị xơ gan. 

Dự hậu (prognosis-còn được gọi là tiên lượng) của bệnh viêm gan B bị ảnh hưởng rất nhiều bỡi khả năng sinh sôi nảy nở của virus viêm gan B trong cơ thể cũng như khả năng chống trả của hệ thống miễn dịch đối với virus. Một số yếu tố không thuận lợi cho dự hậu của bệnh viêm gan B là: đàn ông, rượu, và sự cùng bị lây nhiễm bỡi các virus viêm gan khác. 

Một số nghiên cứu thấy rằng tiên lượng của những người bị lây nhiễm từ đường máu thường tốt hơn, trong khi tiên lượng ở những người bị lây nhiễm trong những vùng có nhiều người bị bệnh (endemic-có dịch trong vùng-như Việt Nam) thường xấu hơn. 

Một số nghiên cứu thấy rằng, nếu bị nhiễm ở những vùng có nhiều người bị hoặc khi đã bước vào giai đoạn mạn tính, ,trong vòng năm năm: 

· tỉ lệ bị chuyển sang xơ gan giai đoạn đầu (compensated cirrhosis-viêm gan còn bù) là 12 đến 20 phần trăm. 

· Tỉ lệ chuyển từ xơ gan giai đoạn đầu (compensated cirrhosis) sang giai đoạn trễ (hepatic decompensation) là 20 đến 23 phần trăm 

· Tỉ lệ chuyển từ xơ gan giai đoạn đầu sang ung thư gan là 6 đến 15 phần trăm 

Theo một số nghiên cứu, tỉ lệ sống sót khi đã bị xơ gan là: 

· Ở những người bị xơ gan giai đoạn đầu (compensated cirrhosis), 85 phần trăm còn sống sau năm năm. 

· Ở những người bị xơ gan giai đoạn trể (decompensated cirrhosis), 55-70 phần trăm còn sống sau một năm và 14-35 phần trăm còn sống sau năm năm. 

Một trong các yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến tỉ lệ sống sót ở những người bị viêm gan B mạn tính là giai đoạn sinh sản (replication phase) của virus, giai đoạn này càng dài thì dự hậu càng xấu. 

Khi đã bị ung thư gan, dự hậu rất xấu. Một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến việc chuyển sang ung thư gan là sự hiện diện của kháng nguyên HBeAg (thành phần của virus cho thấy virus vẫn trong giai đoạn sinh sản và bệnh nhân có khả năng lây bệnh cao). 

Việc chữa trị sẽ có thể giúp chấm dứt khả năng sinh sản của virus và khả năng lây bệnh của bệnh nhân, tức là giúp làm giảm sự phát triển đến các biến chứng kể trên. 

Còn nhiều yếu tố phức tạp khác ảnh hưởng đến dự hậu của của bệnh, và trong số đó, những điều cần chú ý là rượu và cùng bị nhiễm các virus viêm gan khác. 

Chữa viêm gan B như thế nào, có mắc tiền không? 

Không có cách chữa trị nào đặc hiệu cho việc chữa trị viêm gan B giai đoạn cấp tính. Nói chung, trong 95 phần trăm các trường hợp ở người lớn, hệ thống miễn dịch sẽ tiêu diệt virus trong vòng sáu tháng. 

Ở những người không may bị tiến triển sang giai đoạn mạn tính, mục tiêu của điều trị là ngăn chặn việc sinh sản của virus trong lúc tổn thương gan vẫn còn có thể hồi phục. 

Nói chung, tất cả những người bị viêm gan B mạn tính nên chích ngừa viêm gan A (một bệnh lây qua đường ăn uống và do đó khó có thể phòng bằng cách khác). (Hiện nay chưa có thuốc ngừa viêm gan C). Những người bị xơ gan nên chích ngừa viêm phổi và mỗi năm nên chích ngừa cúm. 

Cho tới nay, xét nghiệm sàng lọc nhằm phát hiện sớm ung thư gan bằng siêu âm gan và thử mức AFP trong máu (serum alpha fetoprotein-một chất đạm thường được tạo ra bỡi các bướu của gan), thường được thực hiện mỗi sáu tháng đến một năm, dù rằng, cách tốt nhất để khám phá sớm ung thư gan vẫn chưa được xác định. 

Hiện nay có ba loại thuốc đã được FDA chuẩn thuận để chữa viêm gan B mạn tính. Một loại thuốc chích, hai loại thuốc uống (thường chỉ dùng một trong ba loại này). Tùy theo từng trường hợp cụ thể, bác sĩ sẽ quyết định có nên bắt đầu chữa bằng thuốc hay chưa và nên dùng loại thuốc nào. 

Cần nhấn mạnh việc chữa trị phải được theo dõi cẩn thận bỡi bác sĩ , tốt nhất là bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa và gan. Có trường hợp không cần chữa trị ngay vì đợi đúng lúc trị kết quả sẽ tốt hơn, và khi chữa trị, bác sĩ cần phải theo dõi thường xuyên phản ứng của thuốc trên các cơ quan của cơ thể cũng như hiệu quả của việc điều trị. 

Một cách rất giản lược, 

· thuốc chích interferon alpha 2b, thường được chích dưới da ba lần một tuần trong trung bình là 16 tuần. Tiền thuốc mỗi tháng trung bình khoảng 1,800 đô la. 

· Thuốc uống lamivudine, uống mỗi ngày một lần trong vòng ít nhất là một năm, ít tác dụng phụ hơn thuốc chích. Điểm yếu quan trọng của thuốc này là nếu dùng lâu năm, virus có thể lờn thuốc. Giá trung bình hiện nay của thuốc này là khoảng 180 đô la một tháng. 

· Thuốc uống adefovir, uống mỗi ngày một lần trong vòng ít nhất là một năm, ít tác dụng phụ, tỉ lệ lờn thuốc còn rất thấp. Giá trung bình hiện nay là khoảng540 đô la mỗi tháng. 

Giá tiền thuốc thay đổi tùy theo mua ở đâu. Và đa số các bảo hiểm thường đều sẽ chi trả cho việc điều trị nếu sự cần thiết được xác nhận bỡi bác sĩ chuyên khoa. 

Một trong những cách chữa trị khác là ghép gan. Tuy nhiên tỉ lệ gan mới được ghép bị tái nhiễm viêm gan B vẫn còn rất cao. 

Nghiên cứu trong việc chữa trị viêm gan B mạn tính đang rất phát triển, có rất nhiều thuốc đang được nghiên cứu, hi vọng sẽ mang lại các tiến bộ nhanh chóng. 

Thân mến,